Dit is een koan, een a-logisch raadsel die zenmeesters aan hun leerlingen meegeven als oefening, net zoals bijvoorbeeld “Hoe klinkt het klappen van één hand?”

Geëngageerd Boeddhisme

De meeste koans zijn eeuwenoud, maar deze koan werd in de jaren 50 gemaakt door zenmeester/filosoof Shin’ichi Hisamatsu (1889-1990). Hij staat bekend als een charismatische leken zenmeester. Toen hij tijdens zijn filosofiestudie vastliep ging hij direct een intensieve zenretraite doen. Na drie dagen mediteren kreeg hij een verlichtingservaring en werkte verder vanuit het Myoshin-ji klooster in Kyoto. Hisamatsu was een hervormer. Hij had een scherpe blik en als filosoof behoorde hij tot de kring van de Kyoto-school (geen zen-school maar een groep hoogleraren filosofie). Door zijn heldere uitleg, zijn activisme en engagement onderscheidde hij zich van zenleraren die binnen de gebaande paden bleven.

Gedurende de tweede wereldoorlog had hij zich verzet tegen de houding van de Japanse zenmeesters die teveel gericht waren op nationalisme en imperialisme. En ook de oprichting van de Verenigde Naties vond hij maar niets. Hij zag de spoken van kapitalisme en nationaal eigenbelang nog steeds rondwaren. Het vrije westen had immers in naam van verlichtingsidealen een uitzonderlijke uitbarsting van geweld doen losbarsten in Japan om de economische belangen op wereldschaal veilig te stellen…

Zen en filosofie

Hisamatsu’s verdienste is dat hij oosterse zen vermengde met westerse filosofie. Hij herformuleerde de zen oefening en schreef een actuele en sociaal gekleurde gelofte aan de mensheid omdat hij de traditionele zen gelofte niet meer vond passen bij het actuele wereldbeeld en de uitdagingen van de maatschappij. Hisamatsu maakte één reis naar de VS en Europa en sprak in mei 1958 in Zwitserland met Jung. Dit gesprek werd volgens mij geen succes omdat Hisamatsu meende dat ons denken zo creatief is dat psychoanalyse nooit stopt. Evenals de Dalai Lama nu, dacht hij in grotere termen over de mogelijkheden van de wereld vanuit een alomvattende humaniteit en bewandelde hij het pad van het geëngageerde Boeddhisme.

Hisamatsu inspireert mij zeer door zijn maatschappelijke betrokkenheid in combinatie met diepgaande Boeddhistische kennis en oefening. In Nederland wordt Hisamatsu’s gedachtengoed vertegenwoordigd door de Maha Karuna Chan groep van Ton Lathouwers, en ook Edel Maex in België draagt hem een warm hart toe.

Interesse in Koan-studie? Boek een kennismakingsgesprek en we onderzoeken samen welke manier op dit moment bij jou past.